Wordt de haarkleur bepaald door genetica?
De haarkleur wordt bepaald door de hoeveelheid pigment in het haar die melanine wordt genoemd. Een overvloed aan één type melanine, eumelanine genaamd, geeft mensen zwart of bruin haar. Een overvloed aan een ander pigment, pheomelanine genaamd, geeft mensen rood haar.
Het type en de hoeveelheid melanine in het haar wordt bepaald door veel genen, hoewel er over de meeste weinig bekend is. Het best bestudeerde haarkleurgen bij mensen heet MC1R. Dit gen geeft instructies voor het maken van een eiwit dat de melanocortine 1-receptor wordt genoemd en dat betrokken is bij de route die melanine produceert. De melanocortine-1-receptor bepaalt welk type melanine wordt geproduceerd door melanocyten. Wanneer de receptor wordt ingeschakeld (geactiveerd), triggert deze een reeks chemische reacties in melanocyten die deze cellen stimuleren om eumelanine te maken. Als de receptor niet geactiveerd of geblokkeerd is, maken melanocyten pheomelanine aan in plaats van eumelanine. Veel andere genen helpen ook om dit proces te reguleren. De meeste mensen hebben twee functionerende kopieën van het MC1R-gen, één geërfd van elke ouder. Deze individuen hebben zwart of bruin haar, vanwege de hoge hoeveelheid eumelanine. Geschat wordt dat meer dan 90 procent van de mensen in de wereld bruin of zwart haar heeft.
Genen die voor rood haar zorgen
Sommige mensen hebben variaties in één kopie van het MC1R-gen in elke cel waardoor het gen wordt uitgeschakeld (gedeactiveerd). Dit type genetische verandering wordt omschreven als functieverlies. Voor deze personen is de productie van eumelanine lager, terwijl de productie van pheomelanine hoger is, dus ze hebben aardbeiblond, kastanjebruin of rood haar. Bij een nog kleiner percentage mensen vertonen beide kopieën van het MC1R-gen in elke cel functieverliesveranderingen, en de melanineproductie-route produceert alleen het pheomelaninepigment. Het haar van deze individuen is bijna altijd erg rood. Zelfs wanneer de melanineproductie-route eumelanine aanmaakt, kunnen veranderingen in andere genen de hoeveelheid geproduceerd eumelanine verminderen. Deze veranderingen leiden tot blond haar.
Veel genen die een rol kunnen spelen
Haarkleur varieert in een breed spectrum van tinten, van vlasblond tot koolzwart. Veel andere genen dan MC1R spelen een rol bij het bepalen van de kleurschakeringen van het haar door de niveaus van eumelanine en feomelanine te beheersen. Sommige van deze genen, waaronder ASIP, DTNBP1, GPR143, HPS3, KITLG, MLPH, MYO5A, MYO7A, OCA2, SLC45A2, SLC24A5, TYRP1, TYR, ERCC6, GNAS, HERC2, IRF4, OBSCN, SLC24A4, en MITFN2A4 zijn betrokken bij de productie van melanine in haar. Sommige van deze genen zijn geassocieerd met gentranscriptie (de eerste stap in de eiwitproductie), DNA-herstel, het transport van stoffen (zoals calcium) door celmembranen of de structuur van haarzakjes. Verschillende van deze genen dragen bij aan de kleur van ogen en huid, maar de exacte rol die ze spelen bij het bepalen van de haarkleur is onbekend.
Haarkleur baby’s veranderd vaak
Haarkleur kan in de loop van de tijd veranderen. Vooral bij mensen van Europese afkomst kan lichte haarkleur donkerder worden naarmate mensen ouder worden. Blondharige kinderen hebben bijvoorbeeld vaak donkerder haar tegen de tijd dat ze tieners zijn. Onderzoekers speculeren dat bepaalde haarpigmenteiwitten worden geactiveerd naarmate kinderen ouder worden, misschien als reactie op hormonale veranderingen die optreden in de buurt van de puberteit. Bijna ieders haar zal grijs worden naarmate ze ouder worden, hoewel wanneer het gebeurt en in welke mate variabel is. Grijs haar is gedeeltelijk erfelijk en kan per etnische afkomst verschillen; het is ook enigszins afhankelijk van externe factoren zoals stress. Haar wordt grijs wanneer het haarzakje zijn vermogen om melanine aan te maken verliest, maar waarom dat precies gebeurt, is niet duidelijk.
